Yutma Bozukluğu

Disfaji, yutma güçlüğü için kullanılan bir terimdir. Genellikle sinir veya kas problemlerinden kaynaklı sorunlar yutma güçlüklerine sebep olmaktadır. Bireyin yutma sırasında ağrı hissedebileceği bu durum, yaşlılarda ve bebeklerde daha yaygın olarak görülmektedir. Yutma güçlüğü genellikle başka bir rahatsızlığa ait bir belirti olarak kabul edilebilmektedir, bazı durumlarda ise birincil problem de olabilmektedir.Çok çeşitli yutma güçlüğü nedenleri bulunmaktadır. Düzenli olarak yutma güçlüğü yaşanması durumunda mutlaka bir doktor tarafından nedene yönelik araştırma yapılması gerekmektedir.Doktor kontrolünün ardından terapi ve müdahale stratejileri için dil ve konuşma terapisine yönlendirilme sağlanmaktadır.

Yutma güçlüğü çeken bazı kişiler, sadece bazı yiyecekleri ve/veya sıvıları yutmakta zorlanırken, bazı kişilerde ise her zaman yutma problemi gözlemlenebilmektir. Yutma güçlüğü ile ilişkili semptomlara örnek olarak:

Yutkunurken acı hissetmek,
Yutkunamamak,
Yiyeceklerin boğaza veya göğüs kemiğinin arkasına sıkışması hissi,
Ağızdan devamlı salya gelmesi durumu,
Ses kısıklığı,
Reflü,(Mide asidi ya da içeriğinin boğaz ve/veya ağıza gelmesi)
Yutkunma sırasında öksürme,
Yutma sıkıntısı nedeniyle yiyecekleri daha küçük parçalara bölmek ve/veya bazı yiyecekleri tüketmekten kaçınmak,
Bazen yiyeceklerin burundan geri gelmesi durumu,
Yiyecekleri yeterli derecede çiğneyememek,
Besini yerken ya da sıvıyı içerken ağızdan köpürme benzeri ses gelmesi, bu semptomlardan bazılarıdır.

Yutma güçlüğü belirtileri yaşayan bireyler mutlaka zaman kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurması gerekmektedir. Erken araştırmalar, özofagus kanseri gibi ciddi durumları ekarte etmeye yardımcı olabilmektedir. Yutma bozuklukları, ilerleyen zamanda beklenmeyen şekilde kilo kaybı ve tekrarlanan akciğer enfeksiyonları gibi semptomlara neden olabilmektedir.

Yutma Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Yutma zorluğu genellikle inme, kafa travması, multiple skleroz ya da demans (bunama) gibi nörolojik bir durum karşısında kendisini göstermektedir.Karşılaşılan nörolojik durumlar boğaz kaslarını zayıflatabilmektedir.Bu nedenle yutkunma esnasında yiyeceklerin ağızdan, boğaza ardından yemek borusuna taşınması zorlaşabilmektedir.

Yutma Bozukluğu Nasıl Değerlendirilir?

Dil ve Konuşma Terapisti soruna yol açan faktörleri tespit etmek için çeşitli testlere başvurabilmektedir.Hastaya belirtilerin ne zamandır olduğunu, ne sıklıkla devam ettiğini, hangi kıvamda yutma zorluğu yaşandığına dair bir takım sorular yönlendirilir. Alınan bilgiler sonucunda hastaya uygun olan değerlendirme testini seçilmektedir.

•Yutkunma Testi: Genellikle bir dil ve konuşma terapisti tarafından yapılmaktadır. Hastanın hangi kıvamda yutkunma zorluğu yaşadığını tespit etmek amacıyla uygulanmaktadır.
•Baryum Yutma Testi: Baryum yutma çalışması hastanelerde yutma değerlendirme ekibi tarafından uygulanan bir değerlendirme testidir.Hastadan baryum içeren bir sıvıyı yutması beklenmektedir. Baryum, röntgende görünebildiği için yutma ekibine; hastanın yemek borusundaki kasların nasıl çalıştığını daha ayrıntılı bir şekilde gözlemleme fırsatı sunmaktadır.
•Endoskopi: Doktor tarafından hastanın yemek borusunu incelemek için bir kamera kullanmaktadır.
•Manometri: Yemek borusundaki kaslar çalışırken oluşan basınç değişikliklerini ölçmektedir. Manometri, endoskopi sırasında bir sorun ile karşılaşılmazsa başvurulan bir işlemdir.

Yutma Bozuklukluğunda Kullanılan Terapi Yöntemleri Nelerdir?

Yutma bozukluklarında öncelikli hedefimiz hastanın ağız(oral) yoluyla beslenmesini sağlamaktır.Hastanın ihtiyaç duyduğu günlük kalori miktarına uygun olarak gıdalar seçilmektedir. Oral beslenmeyi sağlayan yutma yöntemleri doğrudan ve dolaylı olarak hastaya uygun bir şekilde sunulmaktadır.

Pozisyonel Yutma Tedavisi: Yutmadan sorumlu olan kas grupların güçlenmesi için, uygun pozisyonlarda egzersizler yapılmaktadır. Bu egzersiz programına pozisyonel yutma tedavisi adı verilmektedir. Amacımız yiyeceklerin kolay ve güvenli şekilde yutulmasını sağlamaktır.
Diyet Modifikasyonu: Diyet modifikasyonundaki amaç hastanın ihtiyacına uygun olan kıvamı belirleyerek hastanın güvenli yutmasını sağlamaktır. Örneğin, sıvı yutmada güçlüğü olan bireylere kıvam arttırıcı önerilebilmektedir. Yiyeceklerin miktarı ve diğer özelliklerinin modifiye edilerek güvenli bir şekilde alınmasını sağlamaya yönelik uygulamaları içeren tedavi yaklaşımıdır.

Biyofeedback: Görsel,işitsel, davranışsal ve aletsel uyaranlar kullanılarak hastanın bu görsel-işitsel değişiklikleri algılama ve uyum sağlaması ile beslenme veya yutma bozukluklarının tedavisine yardımcı olmaktadır. biyofeedbackde amaç; yutma refleksini uyarmak, ağız boşluğunda duyusal farkındalığı arttırmak, yutma refleksindeki gecikmeyi azaltmaktır.
Manevralar: Manevralardaki amaç; beslenme güvenliğini sağlamaktır. Bu amaçla çeşitli yutma manevraları kullanılmaktadır. Bu manevralar sayesinde hasta nefes borusuna besinler kaçmadan yutkunma gerçekleştirebilmektedir.
Oral- Motor ve miyofonksiyonel terapi egzersizleri: Oral Motor terapideki amaç; hastanın ihtiyacına uygun olan ağız-yüz-motor hareketlerini ve kas gücünü geliştirmek ve hastanın yutmasını olumlu etkilemektir.
Duyusal Uyarma Teknikleri: Duyusal Uyarma tedavisinde amaç; Dokunsal, sıcak, soğuk ve tat uyaranları ile yutma refleksinin tetiklenmesi ve yutma süresindeki gecikmeyi azaltmak amacıyla kullanılır.
Doğrudan Uyarma Teknikleri: Doğrudan uyarma Tedavisinde; Yutkunma esnasında işlev gören kasların işlevini arttırmak ve yutma refleksini harekete geçirebilecek sinirlerin uyarılmasını sağlamaktadır.,
Nöromüsküler Elektriksel Uyarı Tekniği: Elektriksel Uyarı Tekniğinde amaç: yutma bozukluğu bulunan hastaların yutkunma esnasında işlev gören kaslarının yapılan elektriksel uyarımlar ile yutma kaslarının güçlendirilmesi ve yutmanın motor kontrolünün sağlanmasına yardımcı olmayı sağlamaktır.
Kinezyo Bantlama: Yutma bozukluklarının tedavisinde son yıllarda kullanılmaya başlanmıştır. Bu tedavide amaç: yutkunma esnasında işlev gören kasların kinezyo bant aracılığı ile desteklenmesi yutma kaslarının güçlendirilmesi ve hareket kapasitesini artırarak yutmanın motor kontrolünün sağlanmasına yardımcı olmaktır. Bu yöntem özellikle salya kontrolünü sağlamada yaşanan problemlerde kullanılmaktadır.
Protezler: yutmanın ağız-yutak aşamasındaki yapısal eksiklikleri ve/veya hasarları olan hastalar için telafi veya fiziksel destek sağlayarak, ağız içi boşluktaki basınç ve hareketleri normalleştirmek için bazı protezler kullanılabilir.